روزه از دیدگاه پزشکی ـ تالیف دکتر حبیب اله جعفری

روزه از دیدگاه پزشکی ـ تالیف دکتر حبیب اله جعفری _02

رابطه غذا و روزه

علم پزشکی نوین ثابت کرده است که روزه بسیاری از بیماریها را درمان می کند. روزه در داخل بدن فعل و انفعالاتی به وجود می آورد که برای سلامت بسیار نافع است. در گذشته اثرات مفید روزه درمانی را به علت شناخته نشدن ترکیبات مواد غذایی بخوبی نمی دانستند، اما پس از آشنایی با بیوشیمی غذایی، اهمیت روزه درمانی برای همگان آشکار شد. امروزه بسیاری از مردم امریکا و اروپا متوجه فواید بی شمار امساک و روزه داری شده اند و شخصیتهای علمی و دینی و سیاسی آنها در سخنرانیها و کتب ومقالات متعدد به دفاع از روزه داری(روزه طبی و اسلامی) و فواید بسیار آن بر روی جسم و روان قلم فرسایی کرده اند.

برنامه معین سالیانه ای که اسلام تحت عنوان روزه و روزه داری برای پیروان خود جزء اهم وظایف و افضل فرایض قرار داده است، برنامه ای است که کاملاً منظم و اصولی که ازجهات مختلف برای تأمین سلامت بشر مفید و ضروری است. روزه داری با آن اصول و شرایطی که در اسلام مطرح و به موازات سایر تعالیم اسلامی به معرض اجرا گذارده می شود، نه تنها از نظر تأمین جسمی اهمیت دارد، بلکه از نظر تأمین سلامت روحی نیز قابل توجه است. در حقیقت برنامه روزه داری عبارت است از اجرای یک برنامه بهداشتی کامل از نظر بهداشت روانی و بهداشت جسمانی.

بدین ترتیب است که امنیت فردی و اجتماعی بخصوصی که به موازات سایر تعالیم عالیه اسلامی اجرا می شود به معنی کاملی تأمین خواهد شد. در حدیث مشهوری از حضرت محمد(ص) پیغمبر گرامی اسلام بصراحت نقل شده است:

اَلـْمِعْدة ُ بَیْتُ کـُلِ وَ الـْحِمْیَة ُ رأس کُل دوا.(3)

معده خانه تمام دردهاست و امساک بالاترین داروها.

حدیث معروف دیگر:

صُومُوا تـَصِحُّوا.(4)

روزه بگیرید تا سالم شوید.

نکته مهم و حساسی که نبایست فراموش کرد این است که روزه داری از نظر اسلام طرح برنامه هایی برای لاغر شدن نیست، بلکه هدف اصلی و حقیقی اسلام از روزه داری طرح یک برنامه عالی تر در مرتب بالاتر است.

مواد غذایی که وارد بدن انسان می شود دو وظیفه مهم و اساسی در بدن دارد:

اول تأمین حرارت غریزی بدن و تولید نیروی محرک لازم برای فعالیتهای درونی و بیرونی.

دوم تأمین احتیاجات بدن از لحاظ مواد شیمیایی لازم؛ این مواد در جریان کار و فعالیتهای روزانه به مصرف می رسند و از این لحاظ دربدن کمبودهایی ایجاد می شود.

به منظور تأمین حرارت غریزی و تولید نیروی محرک لازم برای فعالیتهای درونی و بیرونی بدن، مواد غذایی ترکیبات قابل احتراق از قبیل قند و نشاسته و چربی و پروتئینها و غیره با خود حمل می کنند تا در بدن بسوزند، و تولید حرارت و نیروی محرک لازم کنند. چون دایماً بدن در حال حرکت و فعالیت است، از این رو همیشه محتاج به تأمین قوای از دست رفته از راه تغذیه است. انسان عملا نمی تواند در طول روز غذای روزانه متناسبی با میزان کار و فعالیتهای مختلف بدن انتخاب کند و تمام مواد غذایی که وارد بدن می شود صرف فعالیتهایش کند. بجز موارد فقر و تنگدستی یا قحطیها و غیره همواره مواد غذایی مازاد بر احتیاج وارد بدن می شود و به صورت قند و چربی در قسمتهای مختلف بدن و اعضا و نسوج گوناگون ذخیره می شود. میزان تجمع قند و چربی در هر یک از اعضا و نسوج بدن متفاوت است، به طوری که در بعضی از اعضای بدن به علت مقادیری قند و چربی، بیشتر و در بعضی دیگر کمتر ذخیره می شود.

قند در محیط بدن یا به حالت قند فعال و به صورت گلوکزی است که در خون و نسوج و اعضا آماده احتراق و ایجاد نیروست، و یا به حالت قند ذخیره و غیر فعال و به صورت گلیکوژن است که به شکل مولکولهای درشت تری در بدن ذخیره شده است و هر عضوی ظرفیت مخصوصی برای ذخیره آن دارد. ذخیره کبد بیشتر از تمام اعضای مختلف بدن است که در مواقع ضروری این قندها تبدیل به گلوکز می شود و در اثر احتراق، حرارت و قدرت بدنی را تأمین می کند و تا مدتی شخص را در قبال گرسنگی مقاوم می سازد. میزان قند ذخیره (گلیکوژن) در بالغها بیشتر از اطفال و در اشخاص جوان سالم بیشتر از اشخاص پیر و مریض است.

میزان ذخیره گلیکوژن اطفال قریب به یک بیست و ششم میزان ذخیره بدن بزرگسالان است، از این روست که اطفال و اشخاص پیر و علیل در مقابل گرسنگی کمتر از بزرگسالان سالم و جوان مقاومت دارند و روزه داری برای آنها مشکل است و از نظر اسلام منع شده است.

چربی در بدن به دو صورت است یا به صورت فعال که در جریان فعل وانفعالات لازم شرکت می کند، مانند کلسترول یعنی چربی موجود در چربیهای ذخیره بدن در حقیقت منابع انرژی بدن محسوب می شوند و در حالت گرسنگی و کمبود مواد غذایی و فقر و قحطیها مجدداً تغییر شکل می دهند و قابل احتراق در بدن می شوند و نیروی لازم را ایجاد می کنند. تجمع چربی در اعضای مختلف، مانع کار و فعالیت طبیعی و آزادی عضو می شود و بیشتر از حالت عادی و سلامت، عضو را به زحمت می اندازد، مانند تجمع چربی در اطراف قلب که در اثر سنگینی به عارضه تنبلی مبتلا می شود و قلب برای جبران این کندی ناچار است بیشتر از حالت عادی کار و فعالیت کند، بنابراین بیشتر خسته می شود. به همین لحاظ امروزه موضوع ازدیاد چربی خون (کلسترول) در اعضا مورد توجه تمام محافل پزشکی و تمام ملل جهان است و به طرق مختلف مبارزاتی برای حذف چربیها و وزن بدن شروع و اقدامات جدی بر ضد چاقی صورت می گیرد.

بیماریهای قلبی و عروقی در کشورهای صنعتی شایع ترین علل مرگ و میرها هستند و یکی از علل این بیماریها رسوب لایه ای از چربی است که بتدریج ضخیم می شود.

یکی دیگر از بیماریهایی که در اثر چاقی حاصله از پرخوری و افراط در غذا عارض می شود، نقرس است که در مردها در حدود سنین 30-35 سال و در زنها پیش از یائسگی عارض می شود. از عوارض دیگر پرخوری ازدیاد تدریجی اوره خون است. امروزه در امریکا، انگلستان، و بیشتر کشورهای اروپایی چاقی شایع ترین بیماری تغذیه است وسلامت عده کثیری را مختل می سازد.

روشهای پرهیز از مصرف مواد چربی، قند و نشاسته ای، و انتخاب رژیمهای سبزی، میوه و گیاهخواری روش عملی و موفقی نیست، زیرا علاوه بر اینکه برای بیشتر افراد مبتلا قابل تحمل و اجرا نیست، دارای ضرر و خطر است. رژیم یکنواخت به هر روشی که باشد اختلالات بیولوژیکی در ساختمان خون، یعنی الکترولیت ها به بار می آورد که منتهی به بروز عوارض و بیماریهای خاصی می شود. چون رژیم میوه و سبزی ادرار را قلیایی می کند، در نتیجه میکرب سر سخت مجاری ادرار به مانند کلی با سیل بسرعت رشد و نمو کرده و موجب عفونتهای حاد یا مزمن مجاری ادرار می شود، و رژیم گیاهخواری که از املاح کلسیم غنی است سبب تشکیل انواع سنگها در مجاری ادرار می شود.

امروزه پس از تجربیات طولانی به این نتیجه رسیده اند که نباید رژیمهای یک جانبه انتخاب کرد، بلکه باید همه چیز خورد اما کم. چنانچه قرنها پیش در اسلام نیز این روش پیش بینی شده است.

به هر شخصی که بیش از 10 درصد از وزن استاندارد (سن، جنس، نژاد) سنگین تر باشد، چاق اطلاق می شود. شرکتهای بیمه عمر اشخاص چاق را مشکل بیمه می کنند.

مرد 45 ساله ای که 10 کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد 25 درصد کمتر از همسالان خود عمر خواهد کرد. کم کردن وزن نیز امروزه یکی از مسائل مورد توجه تمام افراد و محافل بهداشتی جهان است، علاوه بر این مبارزه با چاقی با اینکه با انواع راهها و اقداماتی از قبیل حمامهای بخار، تهیه کنسروهای کم کالری، تأسیس رستورانهای اغذیه کم کالری در غرب صورت گرفته است، اما هنوز چاقی و اضافه وزن موضوع روز است.

اندرون از طعـام خالـی دار		تا در او نور معرفت بینی
تهی از حکمتی به علت آن		که پری از طعام تـا بینـی
		سعدی

همچنین موقعی که انسان روزه می گیرد(ذخیره چربیها که نزد مردان تقریباً 20 درصد و نزد زنان 30 درصد وزن آنها را تشکیل می دهد) انرژی مورد نیاز یک ماه بدن را تأمین می کند.

نقش روزه در مبارزه با چاقی

با اینکه ظاهراً مسئله ورزش امروزه تعمیم یافته است و در تمام ملل وسایل کار فراهم است، اما عملاً ورزش موضوع عمومی نیست. بیشتر ملل غرب به علت ابتلائات و گرفتاریهای زندگی و به دلیل کمی وقت و احتایج بیشتر به سرعت عمل، نه تنها وقت مناسب وکافی برای ورزشهای سنگین و کافی ندارند بلکه برای اینکه زودتر سرکار خود برسند و از کمترین وقت و فرصت حداکثر استفاده را بکنند، در نتیجه در استفاده از وسایل سریع السیر حتی پیاده روی نیز معاف هستند.

آمارهای منتشر شده در فرانسه، نشان می دهد که فقط 12 درصد از فرانسویان ورزش می کنند و انتشار یک چنین آمارهایی موجب نگرانی مقامات فرانسه شده است.

روش مبارزه اسلام با چاقی

روش مبارزه اسلام با چاقی یک مبارزه سالانه است که تحت عنوان برنامه روزه داری سالیانه مطرح می شود، یعنی اگر انسان درعرض سال به علت طمع یا غفلت یا به هر علتی، از شکم پرستی خودداری نکند و ذخایر بدنی خود را افزایش دهد، هنوز فرصت آن را دارد که سالیانه یک بار چربیهای ذخیره را در طول مدت یک ماه روزه داری بتدریج و بدون کمترین عوارض و عواقب و خیمی هضم کند، و قبل از اینکه سالها چربی به دور اعضا جمع و سال به سال کهنه و سفت و سخت تر شود، هر سال با عمل رژیم یک ماهه هر روز مقداری از ذخایر را هضم کند و از میان بر دارد. این اقدام در حکم گردگیری ماشین آلات کارخانه وجود یا به منزله خانه تکانی اعضای داخلی است که بجز آن، از هیچ راه دیگری امکان این خانه تکانی وجود ندارد.

این جانب دکتر سید حبیب الله جعفری نظر به اینکه به روزه داری اعتقاد راسخ دارم، علاوه بر روزه ماه مبارک رمضان که همه آن را می گیرم شخصاً در تمام مدت سال روزهای پنجشنبه روزه هستم و این عمل پانزده سال است که ادامه دارد و این روزه داری سلامت و تزکیه نفس این جانب را بیمه کرده است.

نظرات شما عزیزان:

جودی